Bán biên liên

Bán biên liên là dược liệu có vị ngọt cay, tính bình, chủ trị rắn độc cắn, nhọt độc, tiểu khó, sốt rét, viêm tai giữa… Vị thuốc này có độc, vì vậy cần lưu ý sử dụng đúng cách, đúng liều lượng quy định để không gặp phải tác dụng phụ có hại.

• Tên gọi khác: Cây lỗ bình Trung Quốc, cây lô biên, cây lỗ bình tàu
• Tên gọi trong khoa học: Lobelia chinensis Lour
• Họ: Lô Biên – Lobeliaceae

Mô tả về cây bán biên liên

+ Đặc điểm thực vật của cây thuốc

Bán biên liên là cây thân thảo sống hàng năm. Chiều dài trung bình của cây khoảng 5 – 15 cm. Bên ngoài thân là lớp vỏ nhẵn, có 3 góc cạnh. Cây có thể mọc bò trên mặt đất hoặc mọc hướng lên trời. Đôi khi thân cây bén đâm vào lòng đất để hút nước và chất dinh dưỡng.

Lá không có cuống, mọc so le hai bên thân cây giống như hình đôi cánh. Các lá có chiều dài trung bình từ 0,7 – 2 cm, có thể có hình trái xoăn hoặc hơi thon, phần đầu lá nhọn hoặc tù. Phần trên mép lá có răng cưa.

Hoa bán biên liên thường ra từ tháng 5 – tháng 8. Cánh hoa màu trắng, xanh lơ hay tím, mọc riêng lẻ từng bông ở các nách lá. Cuống hoa có dạng sợi mảnh. Đài hoa có 5 thùy thon nhỏ dính với lá bầu.

Mùa quả là từ tháng 8 – tháng 10. Trong quả có hạt hình bầu dục, bề mặt nhẵn và hơi dẹt.

+ Phân bố

Cây bán biên liên sinh trưởng ở nhiều quốc gia trên thế giới. Nhiều nhất là ở Việt Nam, Lào, Trung Quốc hay Campuchia…

Tại Việt Nam, cây thường mọc ở những nơi ẩm thấp tại các tỉnh miền Bắc hoặc miền Trung, chẳng hạn như trong ruộng, bờ mương, bờ ao, bãi cỏ.

+ Bộ phận sử dụng làm thuốc

Tất cả các bộ phận của cây bán biên liên đều được thu hái làm dược liệu chữa bệnh.

+ Thu hái – sơ chế

Toàn cây được thu hoạch vào mùa xuân hoặc mùa hè. Dược liệu đem về rửa với nhiều lần nước cho sạch đất cát, bụi bẩn bám dính trên cây. Sau đó dùng ngay khi còn tươi hoặc đem rải ra ngoài trời nắng phơi khô.

+ Bảo quản

Đóng dược liệu vào trong các túi ni lông. Sau mỗi lần lấy thuốc, cột chặt miệng bao lại để cách ly với bụi bẩn và nấm mốc.

+ Thành phần hóa học của cây bán biên liên

Trong cây chủ yếu chứa các hoạt chất sau:

• Lobelin
• Saponin
• Lobelanin
• Flavon
• Acid amin
• Isolobelanin
• Lobelanidin

Vị thuốc bán biên liên

+ Tính vị:

• Tính bình, hơi lạnh
• Vị ngọt nhạt xen lẫn vị cay
• Có độc

+ Tác dụng dược lý

Y học cổ truyền ghi nhận, bán biên liên có tác dụng tiêu độc, giải nhiệt, lợi tiểu, tiêu thũng, giảm viêm.

+ Chủ trị:

• Chữa vết thương do công trùng, rắn độc cắn
• Viêm gan, xơ gan cổ trướng
• Phù thũng ở bệnh nhân bị viêm thận
• Nhiễm trùng ruột
• Tiêu lỏng nhiều lần trong ngày
• Mụn đinh nhọt độc lở loét
• Sốt kéo dài không hết…

+ Liều lượng – Cách sử dụng:

• Dạng tươi: Giã uống, đắp ngoài da. Liều dùng 30 – 120g một ngày
• Dạng khô: Sắc uống. Liều lượng 15 – 30g một ngày.

+ Tác dụng phụ

Dùng bán biên liên quá liều có thể gây kích thích đường hô hấp, tăng giảm huyết áp đột ngột hoặc dẫn đến co giật. Vì vậy cần tuân thủ dùng dược liệu đúng theo liều lượng được hướng dẫn.

Bài thuốc chữa bệnh sử dụng bán biên liên

1. Bài thuốc điều trị viêm họng, mụn đinh nhọt không ra mủ hoặc bệnh viêm tai giữa

• Dùng 4 lượng bán biên liên tươi giã nát
• Trộn thuốc chung với rượu hoặc một ít nước nóng, khuấy lên cho đều
• Vắt nước cốt uống 1 – 2 lần trong ngày cho ra mồ hôi
• Kết hợp lấy cây tươi giã nát với một chút muối đắp ngoài cổ họng hoặc vùng da có mụn tùy theo mục đích điều trị.

2. Điệu trị mụn ung nhọt

• Bán liên biên tươi sau khi rửa sạch đem giã nát cùng với vài hạt muối ăn
• Dùng đắp bên ngoài nốt mụn nhọt mỗi ngày 2 – 3 lần cho đến khi nốt mụn biến mất hoàn toàn

3. Điều trị bệnh viêm tai giữa ở giai đoạn cấp tính

• Lấy một nắm bán liên biên tươi rửa sạch bằng nước muối
• Giã nát, thêm vào ít nước đun sôi để nguội, quậy đều lên
• Lọc lấy nước cốt uống. Khi uống chừa lại một ít nước cốt pha chung với vài giọt rượu nóng nhỏ vào bên lỗ tai bị viêm.

4. Điều trị bệnh xơ gan, bụng trướng căng do nước

• Kết hợp 30g bán liên biên và 15g cỏ roi ngựa
• Cả hai đem sắc uống mỗi ngày 1 thang

5. Chữa ung nhọt độc, vết thương ngoài da do bị các loại côn trùng cắn

• Dùng cả cây tươi đem rửa sạch, giã nát
• Đắp thuốc bên ngoài tổn thương và để ít nhất 30 phút
• Mỗi ngày thực hiện 2 lần

6. Điều trị bệnh vàng da, tiểu tiện khó, thực chứng, phù thũng

• Dùng một thang thuốc gồm 30g bán biên liên, 30g rễ cỏ tranh ( Bạch mao căn)
• Cả hai giã lấy nước cốt hoặc sắc kỹ
• Pha thêm chút đường cát uống làm 2 lần trong ngày

7. Điều trị bệnh suyễn, sốt rét

• Cách 1: Lấy 40g bán biên liên sắc uống
• Cách 2: Dùng 6g bán biên liên và 6g thạch hoàng. Cả hia rửa sạch, giã nát. Để trong chén cho đến khi thuốc chuyển sang màu xanh. Lấy vo viên to cỡ hạt ngô. Để điều trị, mỗi lần uống 10 viên khi bụng đang đói

**Lưu ý: Phụ nữ mang thai, trẻ em hoặc người bị dị ứng với thành phần của bán biên liên nên thận trọng khi sử dụng.